10 april 2025
Met het oog op de toenemende complexiteit in de zorg is het voor de kwaliteit van de zorg en veiligheid van zorgmedewerkers van belang dat zorgverleners en zorgorganisaties goed kunnen omgaan met veranderingen. Mede daardoor vindt in onze gezondheidszorg een verschuiving plaats van verantwoorden naar verbeteren en leren.
Van verantwoording naar verbetering
Deze verschuiving van het afleggen van verantwoording naar continue kwaliteitsverbetering vraagt om nieuwe manieren die inzicht geven in de kwaliteit van de zorg die wordt geleverd. De focus komt te liggen bij de vraag: wordt er geleerd door de zorgprofessional? Wordt er geleerd van wat er (niet) goed gaat op de werkvloer en proactief gewerkt door initiatief te nemen om de huidige omstandigheden te verbeteren of nieuwe situaties te creëren¹. Door de verschuiving wordt samen leren steeds meer een essentiële factor voor de kwaliteit van de zorg.
Creëren, verwerven en delen van nieuwe kennis en inzichten
Het leren in zorginstellingen is echter uitdagend. Het individuele leren van zorgprofessionals in organisaties gaat niet vanzelf, laat staan het leren met en van elkaar en het collectief leren van de organisatie als geheel. Daarbij is het zijn van een lerende (zorg)organisatie van belang voor het behoud van medewerkers. Uit veel onderzoek weten we dat medewerkers langer ‘aan boord’ blijven wanneer er ruimte is om lerend te zijn: creëren, verwerven en delen van nieuwe kennis en inzichten².
Leren als kernproces
Leren wordt in veel zorgorganisaties vooral verbonden met opleidings- en scholingstrajecten voor zorgmedewerkers met verplicht aanbod en vrije keuze. Tegenwoordig vertalen zorgorganisaties hun ambities steeds vaker in leren als kernproces: ‘we zijn een lerende organisatie’, ‘we vergroten ons leervermogen’ en ‘we professionaliseren ons verandervermogen’. Steeds meer zorginstellingen streven daarom een lerende organisatie na om in te kunnen spelen op een veranderende omgeving. Maar wat we in de zorg verstaan onder leren of een lerende organisatie, hoe we dit organiseren of nastreven gaat samen met een veelheid aan definities, opvattingen en vaak abstracte concepten; leren en de lerende organisatie zijn brede begrippen³.
Zeeuwse scan voor lerende zorgorganisaties
In Zeeland zijn we gestart met een project om in beeld te brengen of en hoe onze zorginstellingen zijn te kenmerken als lerende of ontwikkelingsgerichte zorgorganisaties. We kijken ook naar welke handvatten voor interventies zouden kunnen helpen om de ontwikkeling naar een lerende organisatie te ondersteunen. Hiervoor is de Scan Zorginstelling als Lerend Organisatie ontwikkeld door de HZ University of Applied Sciences en Scalda in samenwerking met een aantal collega’s uit Zeeuwse zorginstellingen. De scan is een doorontwikkeling van de Scan school als professionele leergemeenschap⁴.
Tien aspecten van een lerende organisatie
De scan bestaat uit een vragenlijst die door zorgprofessionals ingevuld wordt, en brengt de huidige stand van zaken én de gewenste situatie in beeld op tien deelaspecten van de lerende organisatie:
Vanuit resultaten leerscan - de dialoog aangaan
Aan de hand van de resultaten van de scan kan de dialoog binnen de instelling aangegaan worden; Wat vinden we belangrijk? Waar gaan we op inzetten? Dit gesprek vormt dan meteen een stap in de verdere ontwikkeling van de organisatie.
Benieuwd wat de scan voor jouw organisatie kan betekenen?
Ook benieuwd in hoeverre jouw zorginstelling te kenmerken is als een lerende organisatie of op welke elementen je stappen kunt zetten? Neem dan contact op met Ilona Klippel, projectleider bij Viazorg (i.klippel@viazorg.nl)
¹ Dabekaussen, K., Veenstra, G., Welker, G., & Heineman, E. (2017). De zorginstelling als lerende organisatie. KiZ: Tijdschrift over Kwaliteit en Veiligheid in Zorg, 2017(6), 10-12. https://www.overkwaliteitvanzorg.nl/2017/12/zorginstelling-als-lerende-…;
² o.a. Schumacher, J., & Van Baaijen, E. (2018). Door werkplezier personeel behouden. TVZ, 128(5), 22-24; van Elst, L. (2021). 'Op deze manier doorgaan wordt onbetaalbaar' Transformatie gehele ouderenzorg nodig. Zorgvisie, 51, 18-20.
³ Snoeren, M., Dekker, C., & van Linge, R. Een lerende zorgorganisatie: droom of werkelijkheid?.
⁴ Sligte, H.W, Admiraal, W.F., Schenke, W., Emmelot, Y.E., Jong, L.A.H. de. (2018) De School als PLG. Ontwikkeling van scholen voor voortgezet onderwijs als professionele leergemeenschappen. Onderzoeksrapport. Amsterdam: Kohnstamm Instituut